“The team that became great, didn’t start of great – it learned how to produce extraordinary results” (Senge, 1990)
Teams vormen een belangrijke bouwsteen in de werking van heel wat organisaties. Iedereen maakt wel deel uit van één of vaak zelfs meerdere teams of werkgroepen. Er wordt hierbij al snel verondersteld dat teams uit zichzelf succesvol zijn. Mensen gewoon samenbrengen in teams volstaat om het te doen werken, toch? In de realiteit is het natuurlijk absoluut niet zo eenvoudig …
We hebben allemaal wel teamwerkervaringen die – zacht uitgedrukt – toch niet helemaal optimaal verliepen. Wanneer het in teams misloopt, wordt dit vaak niet veroorzaakt door een gebrek aan taakgerelateerde kennis en expertise, maar eerder door het teamwerk an sich.
Het is niet omdat je ervaring hebt met teamwerk dat je er ook expert in bent. Samenwerken in team is vraagt heel wat competenties, denk maar aan effectieve communicatie en coördinatie, constructieve conflicthantering, of feedback geven en ontvangen. Hoewel dit vanzelfsprekend lijkt, zijn dit behoorlijk complexe interpersoonlijke vaardigheden waarin elk van ons een leerproces te doorlopen heeft. Bovendien zijn het niet alleen de individuele teamleden die bepaalde competenties moeten leren, ook het team als geheel moet leren en ontwikkelen als collectief. Ieder team is namelijk anders. Een nieuw samengesteld team – ook als het bestaat uit ervaren teamleden – moet zich ontwikkelen en een geschikte manier van werken vinden, aansluitend op de specifieke taken en deze nieuwe context. Elke keer er veranderingen optreden –bijvoorbeeld in teamsamenstelling of -taak– moet het team opnieuw leren om optimaal te (blijven) functioneren.
Conclusie: Succesvol teamwerk is niet gegarandeerd, teams moeten leren – en bij voorkeur ook hun hele bestaansduur blijven leren – om effectief te zijn.
Een hele tijd geleden omschreef Amy Edmondson (1999) teamleren als een continue wisselwerking tussen actie en reflectie in teams, waardoor ze als team kennis verwerven, delen, construeren en toepassen.
Teamleren gaat er dus om als team de benodigde kennis en competenties te ontwikkelen om de teamtaken te kunnen vervullen en effectief te functioneren. Teams moeten steeds leren op twee domeinen. Enerzijds gaat het om taakgerelateerd leren: samen de benodigde kennis en expertise ontwikkelen die nodig is om onze taken te vervullen. Anderzijds gaat het om procesgerelateerd leren: als team de competenties verwerven om goed samen te werken (denk aan communicatie, coördinatie, omgaan met feedback…). Dit is geen eindig ontwikkelingstraject, maar vraagt continu bijleren.
Conclusie: Succesvol teamwerk is niet gegarandeerd, teams moeten leren – en bij voorkeur ook hun hele bestaansduur blijven leren – om effectief te zijn.
Het luik van procesgerelateerd leren blijft vaak onderbelicht. In de praktijk hebben we het zelden over ons functioneren als team: hoe werken wij samen en wat vinden we daarvan? Maar leggen we nogal snel de nadruk op de taak: bereiken we onze doelen, zitten we op schema? Hoge tijds- en werkdruk zit hier vaak voor iets tussen. Tijd nemen om stil te staan en te reflecteren op ons teamfunctioneren is geen vanzelfsprekendheid in een omgeving die vooruitgaat en resultaten verwacht.
Dit hoeft geen grote investering te zijn, met kleine stapjes kom je als team al ver. Het vergt een 'mindset-switch', praten over hoe we functioneren als team is niet zo makkelijk – soms zelfs gevoelig – maar het is wel iets dat we kunnen leren.
Een startpunt kan bestaan in het organiseren van 'team debriefs', bijvoorbeeld aan het einde van een teamvergadering of nadat een bepaalde opdracht werd afgerond.
Een debrief is een teammeeting waarin we als team terugblikken op recente teamervaringen, die bespreken, analyseren en interpreteren, erop reflecteren en er zo van leren naar de toekomst toe (Allen et al., 2018). Dit kan kort zijn, bijvoorbeeld een kwartiertje aan het einde van een teamvergadering, of er kan meer tijd besteed aan worden, afhankelijk van wat het team nodig heeft.
Wat is belangrijk in zo’n debrief?
1. Leg de focus op het verloop van de samenwerking. Hoe functioneren we als team? En niet puur op de taak (wat hebben we wel/niet gerealiseerd).
2. Bewaak dat het doel is om te leren. Het is geen beoordeling (niet van teamleden, niet van het team).
3. Vraag engagement van alle teamleden. Het creëren van een goed werkend team is toch ieders verantwoordelijkheid?
4. Ieders mening telt en wordt meegenomen (bijv. niet alleen die van de teamleider). Streef naar een open en veilig klimaat waarin ieders mening welkom is.
5. Analyseer samen teamwerkervaringen. Beperk je niet tot “wat is er gebeurd en wat hebben we gedaan?”, maar stel ook vragen als “waar komt dit vandaan?”, “waarom deden we het zo en wat vinden we daarvan?”, “wat ligt hieraan ten grondslag?”, of “welke gevolgen heeft dit voor ons als team?”.
6. Formuleer op basis hiervan praktische, duidelijke én door iedereen gedragen leer- of actiepunten . “Wat nemen we hier nu uit mee naar ons toekomstig teamwerk?” Ga daar ook daadwerkelijk mee aan de slag.
Meer weten?
door Katrien Vangrieken | Professor dr. bij (onder andere) de onderzoeksgroep Professionele Opleiding en Ontwikkeling en Levenslang Leren (KU Leuven)
Katrien werkt als professor bij de onderzoeksgroep 'Professionele Opleiding en Ontwikkeling en Levenslang Leren' bij de KU Leuven. In haar onderzoek richt ze zich op teams en het leren in en van teams in organisaties. Daarbinnen gaat ze ook de impact na van flexibele werkvormen (e.g., combinatie telewerk – kantoor werk) op teamwerk (hybride teams).